Nachtangst bij kinderen: wat is het én hoe ga je ermee om?

Schrik jij ook zo wanneer je jouw kind plotseling hoort schreeuwen in bed? Wellicht denk je op dat moment aan een nachtmerrie, maar er kan ook iets anders gaande zijn: nachtangst. Een kind met nachtangst wordt ineens overstuur wakker, huilt, schreeuwt, beweegt druk en kan zelfs om zich heen slaan. Het kind lijkt wakker, maar kan moeilijk gerustgesteld worden. Vaak lijkt het kind zelfs niet door te hebben dat er een ouder bij hem is om te troosten. Wat is nachtangst precies? Hoe herken je het? Wat is het verschil tussen nachtangst en nachtmerrie? Wat zijn de oorzaken van nachtangsten? En bestaat er een nachtangst behandeling? Wij vertellen je er alles over in dit artikel!

Nachtangst kind: wat is dat precies?

Nachtangst, ook wel pavor nocturnus genoemd, is een slaapprobleem dat vooral voorkomt bij kinderen tussen de twee en zes jaar, soms zijn de kinderen ouder. Het komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes. Als een kind nachtangst heeft, gaat het eerst gewoon slapen. De angst komt vooral voor als het kind net slaapt, tot ongeveer drie uur na het inslapen. Vaak komt de angst rond hetzelfde tijdstip terug. Peuters kunnen vaak last hebben van nachtangst en dit één of meerdere keren per week. Oudere kinderen hebben er minder last van, bij hen komt de angst meestal één of meerdere keren per maand voor.

Hoe herken je nachtangst?

Heeft je kind nachtangst? Dan krijgt hij in zijn slaap een aanval waarbij hij opeens angstig is en gaat schreeuwen. Het lijkt alsof je kind wakker is, maar eigenlijk slaapt hij nog, ook als de ogen wijd open zijn. Soms kan je kind zelfs (onverstaanbaar) praten. Tijdens de aanval kan je kind helemaal overstuur zijn en hard huilen. Het hartje klopt snel, de ademhaling gaat sneller en je kind gaat meer zweten. Het kan ook dat je kind agressief wordt en gaat schoppen en slaan. Meestal duren de symptomen van nachtangst een paar minuten tot maximum een halfuur. 

Wat is het verschil tussen nachtangst en nachtmerrie?

Nachtangst komt voor tijdens de diepe slaap, in de eerste helft van de nacht. Het gebeurt vaak nadat het kind net slaapt tot drie uur na het slapengaan. Een nachtmerrie treed op in de REM-slaap (droomslaap), in de tweede helft van de nacht. Nog een verschil tussen nachtangst en nachtmerrie is de herinnering. Als een kind een nachtmerrie heeft gehad, kan hij zich dit nog herinneren. Na een nachtmerrie geraakt een kind moeilijk in slaap omdat hij zich nog angstig voelt. Je kunt hem dan troosten zodat hij weer in slaap valt. Bij nachtangst maak je je kind beter niet wakker want na de aanval slaapt hij gewoon rustig verder.

Wat zijn de oorzaken van nachtangsten?

De precieze oorzaak is nog niet bekend. Waarschijnlijk ligt de oorzaak in de hersenen, maar er zijn ook andere factoren die nachtangst in de hand werken:

– De hersenen: Waarschijnlijk is een deel van de hersenen in slaaptoestand en is een ander deel van de hersenen dat niet. Het deel van de hersenen dat wakker is, is het deel van de hersenen waar de beweging geregeld wordt en waar geluiden en woorden gemaakt worden. Dit maakt dat kinderen tijdens een aanval kunnen huilen, schreeuwen en slaan. Het deel van de hersenen waarmee kinderen horen, voelen en informatie in het geheugen opslaan, is wel in slaap. Dit is dan ook de reden waarom een kind niet reageert als de ouder hem probeert te troosten.

Waarschijnlijk speelt ook de rijping van de hersenen mee bij de oorzaken van nachtangsten. De hersenen van jonge kinderen moeten nog leren om een goed slaappatroon te ontwikkelen. Hierdoor kunnen ‘verkeerde’ reacties in de hersenen ontstaan waarbij een deel van de hersenen in slaaptoestand is en een ander deel van de hersenen in waaktoestand is. Naarmate kinderen ouder worden, rijpen de hersenen en zijn ze beter in staat om een goed slaappatroon te ontwikkelen. Nachtangst verdwijnt vaak vanzelf als kinderen ouder worden.

Andere factoren: Ook spanningen, slaapgebrek, vermoeidheid, koorts en medicijnen zijn oorzaken van nachtangsten. Ze kunnen er in ieder geval voor zorgen dat de nachtangst makkelijker ontstaat. Ook als je kind nieuwe dingen aan het leren is, bijvoorbeeld nieuwe woorden, kan dit leiden tot nachtangsten. Gaat je kind voor het eerst naar school? Ook dat is een spannende stap die angst met zich kan meebrengen. Vaak gaan deze nachtangsten vanzelf weer over. Is je kind hooggevoelig? Een hooggevoelig kind neemt meer prikkels op en kan hierdoor last hebben van moeilijk (in)slapen, nachtmerries en nachtangsten.

Nachtangst behandeling

Dan rest er ons nog maar één vraag: is er een nachtangst behandeling? Jammer genoeg is er geen behandeling die nachtangsten kan genezen. Eigenlijk ziet het er vooral eng uit voor de ouders, want het kind heeft er geen last van en slaapt na de aanval weer rustig verder. Het beste advies is om je kind niet wakker te maken. Dit is vaak moeilijk voor de ouders, want als je kind overstuur is wil je het natuurlijk troosten. Maar juist door het kind te proberen troosten, duurt de aanval nog langer. Het beste is dus om je kind gerust te laten en de aanval vanzelf te laten voorbijgaan, hoe hard dat ook is. 

Als je het als ouder fijn vindt om bij je kind te zitten tijdens een aanval, dan kan dat in rust en stilte. Alleen op die manier zal de nachtangst weggaan en zal je kind rustig verder slapen. Weet dat nachtangsten vanzelf verdwijnen zodra kinderen ouder worden. Die gedachte kan je wellicht helpen als je er als ouder even doorheen zit!

Heeft je kind telkens op hetzelfde uur een aanval? Dan kan het soms helpen om je kind wakker te maken, een kwartier voordat de aanval begint. Je kunt het kind even uit bed halen, eventueel laten plassen en terug in bed stoppen. Bij sommige kinderen is het al voldoende om ze even lichtjes aan te raken zodat het bijna – maar niet volledig – wakker wordt. Als je kind een slechte slaper is die moeilijk terug in slaap valt, dan kan je de aanval best laten voorbijgaan zonder hem wakker te maken.

Zorg in ieder geval voor vaste slaaptijden en een vaste avondroutine (bijvoorbeeld tanden poetsen, verhaaltje lezen en slapen). Kinderen met nachtangsten hebben vaak nood aan een vast patroon van bedtijden. Zorg voor voldoende nachtrust en las overdag ook genoeg rustmomenten in. Zorg er ook voor dat je kind niet wakker kan worden door omgevingsgeluid. Let er tenslotte op dat de kinderkamer veilig is en je kind zich geen pijn kan doen tijdens nachtangsten. 

Lees ook ons artikel: Het beste voor jou, het beste voor je kind!