Onderzoek naar de Wim Hof methode

Afgelopen maand verscheen het Engelstalige boek over de Wim Hof methode en werd direct een bestseller. Misschien niet zo vreemd, midden in een pandemie waarbij iedereen toch op zoek is naar een manier om hier zo goed en gezond mogelijk uit te komen. De Nederlandse avonturier Wim Hof (61) staat bekend als “The Iceman” die een ademhalingstechniek heeft uitgevonden, waarbij het immuunsysteem zou worden versterkt. In de VS onderzocht men  hoe de hersenen van Hof reageren tijdens de blootstelling aan kou en welke fysiologische mechanismen ervoor zorgen dat hij langdurige weerstand tegen die ​​​​​​​kou kan bieden.

Verschillende wereldrecords

Hof traint zijn lichaam en geest onder extreem koude omstandigheden in de natuur. Zo heeft Hof inmiddels verschillende wereldrecords op zijn naam staan voor langdurige blootstellingen aan de kou. Het beklimmen van besneeuwde bergtoppen in een korte broek, het onderdompelen in een ijsbad en het rennen van marathons rondom de poolcirkel gaan hem relatief gemakkelijk af. Niet zo gek dus dat veel mensen zich afvragen hoe hij dit kan doen.

Bijzondere lichaam fysiologie

Wim Hof staat in het middelpunt van een wetenschappelijk onderzoek op het gebied van zijn bijzondere lichaam fysiologie. Het lijkt er sterk op dat hij zijn autonome zenuwstelsel zelf kan beïnvloeden. Een vermogen dat hij toeschrijft aan een reeks zelfontwikkelde ademhalings- en meditatietechnieken. De universiteit van Amsterdam deed hier enkele jaren geleden onderzoek naar en kwam tot dezelfde conclusie. Deze wordt dan weer door mensen aangevochten, maar de resultaten blijven tot nu toe overeind.

Geleidelijke blootstelling aan de koude

De drie componenten van de Wim Hof Methode (WHM) omvatten niet alleen ademhalingsoefeningen en het trainen van mindset/concentratie, maar ook een geleidelijke blootstelling aan de koude. In de VS is al in 2018 onderzocht hoe de hersenen van Hof reageren tijdens een blootstelling aan de kou en welke fysiologische mechanismen hem deze weerstand kunnen bieden. Dit onderzoek maakte deel uit van een reeks neurobiologische studies met betrekking tot temperatuurregulatie en gaat specifiek in op de werking van de hersenen van Hof bij extreem lage temperaturen. 

Onderzoek aan de hand van beeldvormende technieken bij Wim Hof methode

De onderzoekers bestudeerden aan de hand van beeldvormende technieken, waaronder een MRI-scan en PET-scan, de hersen- en lichaamsfuncties van Hof. Tijdens de drie dagen durende metingen droeg Hof een specifiek ontworpen pak, lijkend op een wetsuit, dat de onderzoekers lieten vollopen met temperatuur gecontroleerd water. Daarnaast werden beeldgegevens verzameld en fysiologische gegevens gemeten om die vervolgens te relateren aan de gecontroleerde koude blootstelling. Natuurlijk werden metingen verkregen via Wim Hof, ook vergeleken met die van een controlegroep van gezonde deelnemers. Dit leverde interessante resultaten op.

Uitstekende koude tolerantie

Hof blijkt, dankzij zijn eigen WHM, te beschikken over een uitstekende koude tolerantie. Het onderzoek laat zien dat de huidtemperatuur van Hof weinig verandert na een zogenaamde koude blootstelling. De onderzoekers schrijven dit toe aan zijn vermogen om de sympathische component van het autonome zenuwstelsel, in verhoogde mate te innerveren. Ook werd via de PET-scan een verhoogde glucose verbranding door de tussenribspieren vastgesteld. Dit gegeven stelt hem in staat om warmte op te wekken die via longen en circulerend bloed de kleine bloedvaatjes rondom de longblaasjes verwarmt. Het controleren en reguleren van de (perifere) huidtemperatuur, en tegelijkertijd daarmee de (centrale) kerntemperatuur, is niet voor iedereen weggelegd. Het verklaart wel hoe Hof weerstand biedt tegen bevriezingsverschijnselen. Aspecten van de WHM kunnen mogelijk interessant zijn voor de geestelijke gezondheidszorg of het aanpakken van aandoeningen van het afweersysteem.

Oefeningen remmen de reactie van het immuunsysteem

De ademhalingsoefeningen, herhaalde blootstelling aan koude en de mindset activeren niet alleen het autonome zenuwstelsel. Deze oefeningen remmen ook de reactie van het immuunsysteem. Onderzoekers van het Radboud UMC leverden hiervoor het eerste wetenschappelijk bewijs. Zij lieten Hof twaalf gezonde mannen tien dagen trainen met zijn specifieke technieken. Vervolgens kreeg zowel de getrainde groep als de niet-getrainde controlegroep een injectie toegediend met het zogenaamde endotoxine. Het immuunsysteem reageert op endotoxine alsof levende bacteriën binnendringen door het aanmaken van ontstekingseiwitten. Griepverschijnselen zoals hoofdpijn en koorts kunnen hiervan een gevolg zijn.

Adrenaline aanmaken

Uit dit onderzoek kwam naar voren dat de getrainde groep meer adrenaline aanmaakte, een stresshormoon dat vrijkomt bij verhoogde activiteit van het sympathisch zenuwstelsel, dat dan weer de immuunrespons onderdrukt. De getrainde groep had minder ontstekingseiwitten en minder griepverschijnselen. Hieruit kan de conclusie getrokken worden dat de WHM het immuunsysteem positief kan beïnvloeden.

Kennis in de praktijk

De drie componenten van de WHM, de ademhalingsoefeningen, herhaalde blootstelling aan koude en de mindset hebben een gunstige werking op het autonome zenuwstelsel. Ook wordt adrenaline aangemaakt, wat dan weer de immuunrespons kan onderdrukken. Dergelijke oefeningen kunnen onderdeel worden van een behandelplan voor eventuele patiënten. Denk hierbij aan ademhalingsoefeningen die hypoxie en hypercapnie opwekken, aan meditatieoefeningen en aan het regelmatig nemen van een koude douche of ijsbad; interventies waarmee de werking van het stresssysteem en immuunsysteem kunnen worden gereguleerd.